4540
گفت‌وگوی پایگاه تحلیلی تبیینی «برهان» با رئیس دانشکده‌ی اقتصاد مازندران جناب آقای پروفسور صمیمی
علاج مشکلات کنونی کشور و ارائه‌ی چند پیشنهاد ریشهی چالش‌ها و مشکلات اقتصادی ایران در چیست؟ دولت برای برطرف کردن مشکلات چه راه‌هایی در پیش دارد؟ آیا دولت با تیم اقتصادی کنونی خود، قادر به حل مشکلات خواهد بود؟ دلیل کاهش تورم در ماه‌های اخیر چیست و آیا این روند ادامه‌دار خواهد بود؟
گروه اقتصاد برهان:
اشاره: این روزها حال و روز اقتصاد ایران خیلی خوب نیست؛ نرخ رشد اقتصادی پایین، تورم بالای 30 درصد، نرخ بیکاری بالاتر از 15 درصد، همه و همه شواهدی است که نشان می‌دهد اوضاع نابسامان است. از طرف دیگر، اقتصاد ایران با کاهش درآمدهای نفتی نیز روبه‌روست. حال سؤال این است که چگونه می‌توان حال وخیم اقتصاد ایران را علاج کرد؟
گروه اقتصادی برهان به منظور یافتن راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت برای مشکلات کنونی کشور، به سراغ رئیس دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه مازندران رفته و از او پرسیده چه باید کرد؟ دکتر احمد صمیمی در گفت‌وگو با برهان می‌گوید: «عمده‌ی مشکلات کشور ناشی از افزایش هزینه‌های جاری دولت است که بهترین راه کاهش آنان، توجه به بخش خصوصی است. بدین معنی که خصوصی‌سازی همراه با رقابت می‌تواند راهگشا باشد.»
در ادامه گفت‌وگوی برهان با این استاد اقتصاد دانشگاه را می‌خوانیم.
آقای دکتر نظرتان درباره‌ی چالش‌های اقتصادی سال 93، نحوهی مقابله‌ی دولت با این چالش‌ها و نقش تأثیرگذارِ تحریم‌ها و مدیریت داخلی بر نابسامانی اقتصادی چیست؟
در مورد مشکلات و چالش‌های اقتصاد کلان، تقریباً همه‌ی افراد، چه متخصصان در این زمینه و چه آن‌هایی که حداقل آشنایی را با مسائل روز دارند، می‌دانند که مهمترین مشکل، در حال حاضر، تورم و بیکاری است.
در چند سال اخیر، نرخ تورم به بالاترین حد خود رسیده و درصد بیکاری نیز افزایش داشته است. افزایش نرخ تورم و درصد بیکاری، اثرات نامطلوبی بر اجتماع و اقتصاد دارد، زیرا باعث کاهش تولید و افزایش فقر می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد عوامل داخلی، خارجی و همچنین تحریم‌ها نقش مؤثری در این زمینه داشته‌اند.
سال‌ها هدف این بوده است که وابستگی به درآمد نفتی کم شود، ولی باز هم مهمترین متغیر و مهمترین منبع درآمدی، چه در بودجه‌ی دولت و چه در اقتصاد کلان، کماکان درآمد حاصل از نفت است. نوسانات شدید قیمت نفت در اقتصاد کشور تأثیر می‌گذارد. تأثیرگذاری تحریم‌ها در فروش نفت و درآمدهای ارزی تبعاً در اقتصاد کشور نیز تأثیرگذار بوده است، مخصوصاً در نقل و انتقالات وجهی و سرمایه‌گذاری‌هایی که امکان‌پذیر می‌نمود.
متأسفانه در زمین اقتصاد داخلی نیز عملکرد دولت، در سی سال گذشته، بسیار ضعیف بوده است؛ یعنی تحول خاصی ایجاد نشده است. در سی سال گذشته، هزینه‌های جاری دولت تقریباً 40 درصد مالیات‌ها بوده است، در سال 91، این عدد 44 درصد شده است که به معنی زیاد بودن هزینه‌های دولت است. عملکرد سی چهل سال دولت، در مجموع نشان می‌دهد دولت از نظر اقتصادی کارایی بسیار پایینی داشته است. البته دولت توانسته است با درآمدهای مالیاتی و ارزش افزوده، تا حدی آن را جبران کند، ولی هزینه‌ها مخصوصاً هزینه‌های جاری غیرمولد، به شدت بالا رفته‌اند که این بالا بودن هزینه‌های دولت و کم بودن درآمدهای مالیاتی و همچنین نوسانات درآمد نفتی، باعث کسری بودجه شده است. در این راستا، دولت برای مهار تورم بحث یارانه را مطرح کرد و با انتشار پول و افزایش نقدینگی توانست تا حدودی هزینه‌های خود را در کنار هزینه‌های دیگر تأمین نماید.
به نظر من خصوصی‌سازی، البته نه خصوصی‌سازی‌ای که در آن یک بخش دولتی به بخش نیمه‌دولتی تبدیل می‌شود، بلکه خصوصی‌سازیِ همراه با رقابت، می‌تواند مشکل‌گشا باشد.
می‌دانید که با افزایش تقاضا، قیمت‌ها شدیداً افزایش می‌یابد، من این پدیده را تورم می‌نامم. تورم یک تهدید پولی است، درست است که نقدینگی افزایش می‌یابد، ولی ریشهی این افزایش در بخش عمومی است و به دلیل وضعیت نامطلوب بودجه و عملکرد دولت و پرهزینه بودن آن، این نقدینگی ناکارآمد است.
فرض کنید دولت برای هر دانشجوی لیسانس حدود 50 میلیون تومان در سال، مطابق با اعداد و ارقام، بودجه می‌دهد؛ در صورتی که برای همین دانشجوی لیسانس در دانشگاه‌های غیردولتی، که مورد تأیید وزارت علوم نیز هستند، یک ریال هم بودجه نمی‌دهد. حال اگر این دانشجوی دولتی لیسانس بیاید در دانشگاه غیرانتفاعی، چه پیش می‌آید؟ می‌بینید که خیلی ساده می‌شود چندین 50 میلیون تومان صرفه‌جویی کرد.
مقام معظم رهبری نیز تأکید زیادی بر خصوصی‌سازی دارند. توجه داشته باشید که مؤسسات خصوصی به دولت مالیات می‌دهند، اشتغال ایجاد می‌کنند و باعث پیشرفت و توسعه می‌شوند. به عبارت دیگر، ناکارآمدی دولت در درآمدها و کسری بودجه، با این روش به راحتی جبران خواهد شد. به نظر من خصوصی‌سازی، البته نه خصوصی‌سازی‌ای که در آن یک بخش دولتی به بخش نیمه‌دولتی تبدیل می‌شود، بلکه خصوصی‌سازیِ همراه با رقابت، می‌تواند مشکل‌گشا باشد. در کتاب «آدام اسمیت به مسکو می‌رود»، که با ترجمه‌ی اینجانب به چاپ رسیده است، به خوبی به این موضوع پرداخته شده است. آدام اسمیت به معنی اقتصاد آزاد و مسکو به معنی اقتصاد دولتی است.
برای مثال، اگر 20 دانشگاه خصوصی وجود داشته باشد، باید بین آن‌ها از نظر کیفیت، سطح علمی استادان و امکانات رقابت باشد و دولت باید نقش ناظر را داشته باشد. تا به حال، دولت این نقش معمارگونه را در اقتصاد نداشته است. دولت‌های موفق در جهان، دولت‌هایی هستند که خودشان، درست مثل یک معمار، دست به سیاه و سفید نمی‌زنند، ولی شاهد میلیون‌ها مترمربع ساخت‌وساز در ماه هستند. دولت باید چنین نقش معمارگونه‌ای داشته باشد، واگذار کند و نظارت کند.
برای تصویب قوانین در مجلس نیز اول باید بررسی شود که چه مشکلاتی سر راه بخش خصوصی و بازار وجود دارد و این مشکلات برطرف شود، نه اینکه بیشتر سنگ‌اندازی شود.
آقای دکتر، نظر شما درباره‌ی تیم اقتصادی دولت چیست؟ آیا این تیم، در این مدت، موفق عمل کرده است؟
معمولاً برای ارزیابی، در همه جای دنیا، از افراد واجد شرایط می‌خواهند در یک بازه زمانی، از عملکرد خودشان، مطابق با برنامه‌ای که داشته‌اند، گزارش بدهند. به نظر بنده، اگر بخواهیم در این زمینه قضاوتی کلی داشته باشیم، عملکرد تیم اقتصادی دولت در مقایسه با گذشته در مجموع بهتر و علمی‌تر بوده است. نکته‌‌ی بسیار مهم و اثبات‌شده در اقتصاد این است که برطرف کردن مشکلات اقتصادی بدون همکاری مردم امکان‌پذیر نیست، زیرا کلید حل مشکلات اقتصاد کلان، مراجعه به افکار عمومی و نظرسنجی از آنان است.
بنابراین باید تمام برنامه‌ها، هر چند وقت یک بار، با مردم در میان گذاشته شود و تمام راه‌حل‌های موجود از مردم پرسیده شود. مثلاً در فاز دوم هدفمندیِ یارانه‌ها و نحوهی پرداخت آن، باید بررسی شود که اصلاً تعریف هدفمندی چیست؟ به همه که نمی‌شود یارانه داد. وقتی سیاستی از اول غلط اجرا شود و یک‌دفعه پولی، برای مدتی، به همه داده شود، بعد از مدتی گرفتن این پول کار سختی می‌شود.
بنابراین باید شناسایی درست افراد انجام گیرد. تأسیس شوراهای شهر و روستای اسلامی در کشور به همین دلیل بوده است، زیرا جمع‌آوری اطلاعات افراد و خانوارها با کمک این شوراهای محلی، کار را برای دولت آسان‌تر می‌کند، ولی وقتی قرار می‌شود دولت ماهانه مبلغی به همه بدهد، چه کسی از گرفتن پول، ولو اندک، بدش می‌آید. این دیگر ربطی به تمکن مالی افراد ندارد. پس شناسایی افراد به عهده‌ی دولت است. چه بسیار افرادی که درآمدشان از مخارجشان کمتر است و برای تأمین هزینه‌ها مجبور به فروش دارایی‌های خود می‌شوند. وقتی پولی نباشد، باید قرض کرد یا بانک مرکزی باید پول بیشتری چاپ کند. برای خرج کردن درآمد باید قابل قبول باشد. از یک طرف 45 هزار تومان به افراد داده شد و از طرف دیگر 30 درصد قیمت‌ها افزایش یافت. مثل اینکه 70 هزار تومان از آنان گرفته باشند. این چه فایده‌ای دارد؟ آیا این روش پرداخت یارانه هدفمند است؟
لطفاً بفرمایید که دلیل روند نزولی تورم در دو سه ماه اخیر چه بوده است؟
واژه‌های «inflation» و «deflation» واژه‌هایی در اقتصاد هستند، اما واژه‌ی دیگری که خیلی‌ها آن را نمی‌دانند «disinflation» است.
وقتی شاخص قیمت‌ها بالا می‌رود، می‌گوییم «inflation» صورت گرفته است که این یعنی تورم. اگر میانگین شاخص قیمت‌ها پایین بیاید، می‌گوییم تنزل قیمت‌ها یا کاهش منفی صورت گرفته است که این هیچ وقت در ایران پیش نیامده است. البته ژاپن یکی از کشورهایی است که در آن «deflation» صورت گرفته است.
واژه‌ی «disinflation» واژه‌ی خیلی مهمی است و به معنی کاهش نرخ رشد تورم است. تصور کنید سوار ماشینی شده‌اید که با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت در حال حرکت است. تورم یعنی بعد از یک ساعت، سرعت ماشین به 80 کیلومتر بر ساعت می‌رسد، ماشین در حال حرکت است، اما با آهنگی کندتر؛ یعنی اینکه قیمت‌ها افزایش می‌یابد، ولی با آهنگی کندتر. در این دو سه ماه اخیر، در کشور این حالت اتفاق افتاده است؛ یعنی تورم وجود دارد و قیمت‌ها پایین نیامده است، ولی نرخ رشد آن مقداری کندتر شده است و این برای مهار تورم شرایط مساعدی را ایجاد می‌کند.
ریشهی افزایش نقدینگی مشخص شده است. ریشهی آن در بودجه‌ی دولت، اقتصاد بخش عمومی، بزرگ بودن دولت و افزایش بی‌رویه‌ی هزینه‌های غیرمولد دولت است. امیدوارم که دولت در این زمینه اقدام نماید.
در اقتصاد توجه به احساسات و انتظارات جامعه نکته بسیار مهمی است. مثلاً بحث‌ها و مذاکرات اخیر دولت باعث ایجاد خوش‌بینی در جامعه شده است. خوش‌بینی عامل رشد و رونق اقتصادی است.
تورم نشان یک بیماری است، مثل تب کردن. تورم یعنی تب کردن اقتصاد کلان. در فیزیک اقتصاد، تورم با دماسنج مقایسه می‌شود. اگر کسی تب کند، او را پاشویه می‌کنند، اما اگر بیماری عفونی شده باشد، پاشویه به تنهایی کارساز نیست. بنابراین برای درمان قطعی باید ریشهی بیماری شناخته شود. همان طور که عرض کردم، ریشهی افزایش نقدینگی مشخص شده است. ریشهی آن در بودجه‌ی دولت، اقتصاد بخش عمومی، بزرگ بودن دولت و افزایش بی‌رویه‌ی هزینه‌های غیرمولد دولت است. امیدوارم که دولت در این زمینه اقدام نماید. وقتی که مسئولان از واگذاری بخش‌ها و مشارکت مردمی صحبت می‌کنند، خوشحال می‌شوم، اما باید شرایط این کار نیز عملاً فراهم شود. زمانی که مشاور اقتصادی استاندار مازندران بودم، خدمت ایشان عرض کردم که باید گروه مشوقان اشتغال و سرمایه‌گذاری تشکیل شود تا اگر کسی خواست در این شهر یا استان سرمایه‌گذاری کند، از او حمایت شود، زیرا سرمایه‌گذار خصوصی، مدیری ترسو است که از دردسر و خطر فرار می‌کند؛ در حالی که این سرمایه‌گذار، عامل رشد اقتصادی محسوب می‌شود. بنابراین برای سرمایه‌گذاری نیاز به حمایت دارد، زیرا به محض اینکه شوکی به اقتصاد وارد شود، اولین کسی که دست از کار برمی‌دارد سرمایه‌گذار است. تنها راه‌حل برای مشکل اقتصاد کلان، افزایش تولید است. بنابراین کسانی که می‌توانند تولید را افزایش دهند، باید تشویق و حمایت شوند.
تاریخ انتشار:
موضوعات مرتبط
انتخاب عضو هیات امنای موسسه آموزش عالی راه دانش بابل به عنوان یک درصد دانشمندان برتر جهان در سال ۲۰۲۰
روز دانشجو در موسسه راه دانش بابل
16 آذر جشن روز دانشجو
"سیب" در جشنواره ملی دانشجویی قرآن و عترت
انتصاب مجدد آقای دکتر واثقی امیری عضو محترم هیات امنای موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی راه دانش بابل به ریاست دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل
فیلمنامه کوتاه سیب شایسته تقدیر و حمایت مالی در هفتمین جشنواره ملی فیلم و عکس دانشجویی سیستان و بلوچستان قرار گرفت.
گزارش کار گروه جهادی پایگاه بسیج شهید همت
فیلم «خورشید» در جشنواره کشوری قرآن و عترت برگزیده شد
مرگی کبیر در روز امیر، یار دیرین حضرت امام(ره) به لقاءالله پیوست
برگزاری بازارچه خیریه "دست‌های نیاز" به همت دانشجویان موسسه
مراسم روز دانشجو در موسسه راه دانش بابل
کسب مدال طلای مسابقات جهانی موی تای آنتالیا-ترکیه توسط دانشجوی گرامی جناب آقای رضا کاویانی
آغاز بیستمین دوره مراسم ازدواج دانشجویی
سومین جشن دانش آموختگان راه دانش بابل
اردوی بازدید از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران
روز دانشجو در موسسه راه دانش بابل
16 آذر جشن روز دانشجو
"سیب" در جشنواره ملی دانشجویی قرآن و عترت
انتصاب مجدد آقای دکتر واثقی امیری عضو محترم هیات امنای موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی راه دانش بابل به ریاست دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل
فیلمنامه کوتاه سیب شایسته تقدیر و حمایت مالی در هفتمین جشنواره ملی فیلم و عکس دانشجویی سیستان و بلوچستان قرار گرفت.
گزارش کار گروه جهادی پایگاه بسیج شهید همت
فیلم «خورشید» در جشنواره کشوری قرآن و عترت برگزیده شد
مرگی کبیر در روز امیر، یار دیرین حضرت امام(ره) به لقاءالله پیوست
برگزاری بازارچه خیریه "دست‌های نیاز" به همت دانشجویان موسسه
مراسم روز دانشجو در موسسه راه دانش بابل
کسب مدال طلای مسابقات جهانی موی تای آنتالیا-ترکیه توسط دانشجوی گرامی جناب آقای رضا کاویانی
آغاز بیستمین دوره مراسم ازدواج دانشجویی
سومین جشن دانش آموختگان راه دانش بابل
اردوی بازدید از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران
